Het doet pijn aan de lippen om te denken aan signaalhoorns

Tussentijd begint met een scène die we inmiddels vooral kennen — welk boek, welke film is daarmee begonnen? — uit latere films: soldaat komt te laat voor het appel en krijgt daarvoor op zijn donder. Zo ook John Ball, het hoofdpersonage. Als hij zich uiteindelijk in het gelid heeft gevoegd, volgt deze passage:

Van waar hij zwaar stond, kon hij halflinks tussen 7 en 8 van de voorste rij het profiel zien van meneer Jenkins en de elegante snit van zijn oorlogskloffie en zijn vlashoofd dat vooruit keek, als de schildknaap op de voorgrond bij San Romano, ongehelmd; maar we hebben nu geen lansen meer geen banieren geen bazuinen. Het doet pijn aan de lippen om te denken aan signaalhoorns — en bliezen ze ‘Overtreders’ op het Uccello-koper?

fragment van Uccello’s schilderij in de National Gallery

In een aantekening noemt Jones het schilderij waaraan hij hier refereert Rout of San Romano. Het is van Paolo Uccello, de schilder en wiskundige uit de Italiaanse Renaissance die nieuwe wegen insloeg in het gebruik en de verbeelding van het perspectief. Tegenwoordig staat het in de Engelstalige wereld vooral bekend als The Battle of San Romano, de slag van San Romano. Rout is een grimmiger woord, dat in deze context eerder afslachting betekent. Nu ligt er recht onder de schildknaap wel een lijk, maar het afslachten gebeurt vooral op het tweede schilderij dat zo heet. In totaal zijn er drie en die horen bij elkaar en zullen ooit ook bij elkaar hebben gehangen, maar nu prijken ze aan de muren van de National Gallery in Londen, het Uffizi in Florence en het Louvre in Parijs. Dat het van een afslachting tegenwoordig een slag is geworden is ongetwijfeld een kwestie van vertaling en interpretatie, maar hoe dat proces zich precies heeft voltrokken, heb ik nog niet kunnen achterhalen.

Melachrino no. 9

Melachrino (no. 9) was een eeuw geleden een populair sigarettenmerk

Jones verwijst er een paar pagina’s later nog eens naar met een kleine kwinkslag: ‘De schildknaap van de Afslachting van San Romano rookt Melachrino no. 9.’

Het duikt ook minstens één keer op in de Nederlandse literatuur. Willem van Toorn schreef in 1980 een gedicht, Paolo Uccello, ‘De slag bij San Romano’, maar dat gaat vooral over het schilderij in het Uffizi.

‘Overtreders’ was een signaal dat werd geblazen als de soldaten moesten aantreden die zich niet aan de regels hadden gehouden, zoals John Ball, de soldaat uit het citaat bovenaan. Luister hier hoe het klinkt.

 

 

 

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *